ଭାରତରେ ପ୍ରତିଦିନ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଯାତ୍ରୀ ରେଳପଥ ଦେଇ ଯାତ୍ରା କରିଥାନ୍ତି। ସୁଲଭ ଟିକେଟ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ରେଳବାଇ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୀର୍ଘ ଦୂରତା ଯାତ୍ରା ପଛରେ ରହିଛି। ଆମେରିକା, ଚୀନ ଓ ରୁଷିଆ ପରେ ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇ ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ବୃହତ୍ତମ ରେଳ ନେଟୱର୍କ। କିନ୍ତୁ ରେଳବାଇରେ ଯାତ୍ରା କରିବା ସମୟରେ ଆପଣ କେବେ ଦେଖିଛନ୍ତି କି ଏକ୍ସପ୍ରେସ ଏବଂ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ ମଧ୍ୟରେ ଫରକ କ'ଣ ? ଆଜି ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ବିଷୟରେ କହିବୁ ।

ଭାରତୀୟ ରେଳବାଇର ଅଫିସିଆଲ ୱେବସାଇଟ indianrailways.gov.in ଅନୁଯାୟୀ, ଯଦି କୌଣସି ଟ୍ରେନର ବେଗ ବ୍ରଡଗେଜରେ ୫୫ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ନେରୋଗେଜ ମାର୍ଗରେ ୪୫ କିଲୋମିଟର ରହିଥାଏ ତେବେ ଏହାକୁ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ୍ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ସେହି ଟ୍ରେନ୍ ଉପରେ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ସର୍ ଚାର୍ଜ ଲଗାଯିବ। ତେବେ କେତେକ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ୍ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ୧୧୦ କିଲୋମିଟର ବେଗରେ ଚାଲିଥାଏ। ଏହି ଟ୍ରେନଗୁଡିକର ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଉଛି ଏଥିରେ ବହୁତ କମ୍ ଷ୍ଟପେଜ୍ ରହିଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ଷ୍ଟେସନରେ ଅଟକିଥାନ୍ତି।

ଭାରତରେ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନ୍ ହେଉଛି ଅର୍ଦ୍ଧ ପ୍ରାଥମିକତା ବିଶିଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ୍। ଏହି ଟ୍ରେନଗୁଡିକର ବେଗ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ପ୍ରାୟ ୫୫ କିଲୋମିଟର। ସେହିପରି ମେଲ୍ ଟ୍ରେନ୍ ତୁଳନାରେ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନ୍‌ର ବେଗ ଅଧିକ ଥିବା ବେଳେ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଟ୍ରେନ୍‌ର ବେଗ କମ୍ ରହିଛି। ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ, ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନ୍ ମେଲ୍ ଟ୍ରେନ୍ ପରି ସ୍ଥାନ ଓ ଅଟକି ନଥାଏ। ଏକ୍ସପ୍ରେସ ଟ୍ରେନରେ ଜେନେରାଲ, ସ୍ଲିପର ଓ ଏସି କୋଚ୍ ରହିଛି। ସେହିପରି ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ହାରାହାରି ସୀମିତ ବେଗରେ ଚଳାଚଳ କରୁଥିବା ଟ୍ରେନକୁ ମେଲ୍-ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଟ୍ରେନ୍ କୁହାଯାଏ। 

ମେଲ୍ ଟ୍ରେନ୍ ସହାୟତାରେ ପ୍ରମୁଖ ସହରଗୁଡ଼ିକରେ ଲମ୍ବା ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରାଯାଇଥାଏ। ମେଲ-ଏକ୍ସପ୍ରେସ ଟ୍ରେନର ବେଗ ସୁପରଫାଷ୍ଟ ଠାରୁ କମ୍ ରହିଥାଏ। ଏହି ଟ୍ରେନ୍ ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ପ୍ରାୟ ୫୦ କିଲୋମିଟର ବେଗରେ ଚାଲିଥାଏ। ଏହା ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଅଟକି ଯାଏ। ବେଳେବେଳେ ଏହା ଅଟକି ଯାଏ। ଅଧିକାଂଶ ମେଲ୍-ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ନମ୍ବର ହେଉଛି ୧୨୩। ଏଥିରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ। 

ପାସେଞ୍ଜର ଟ୍ରେନ୍ ହେଉଛି ଏକ ଟ୍ରେନ୍ ଯାହା କମ୍ ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିଥାଏ । ଏକ ପ୍ରକାରରେ ଏହା ଏକ ଲୋକାଲ ଟ୍ରେନ୍, ଯାହା ଗୋଟିଏ ସହରରୁ ଅନ୍ୟ ସହରକୁ ଚଳାଚଳ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଷ୍ଟେସନରେ ଅଟକିଥାଏ। ଏଥିରେ ଥିବା ସମସ୍ତ କୋଚ୍ ଜେନେରାଲ କୋଚ୍।