ଭାରତର ଜଣେ ଅସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି, ଅଦ୍ଭୁତ କ୍ରିକେଟର ଏବଂ ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ନେତା ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ କପିଲ ଦେବ ଆଜି ତାଙ୍କର ୬୫ ତମ ଜନ୍ମଦିନରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରଙ୍କ କ୍ୟାରିୟର କେବଳ ସଫଳତା ଏବଂ ଉତ୍କର୍ଷର ମାନଦଣ୍ଡ ନୁହେଁ, ବରଂ ତାଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ଏକ ପ୍ରମାଣ ଭାବରେ ଅନ୍ୟ ମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଛିଡା ହୋଇଥାଏ।ସେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଟିମ୍ର ଅଧିନାୟକ ଥଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରତ ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱକପ ଜିତିଥିଲା । ସେ ଜଣେ ଅଲ୍-ରାଉଣ୍ଡର ଥିଲେ ଓ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୯ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୦୨ ୧୦ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟ ଟିମ୍ର କୋଚ୍ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ।
୧୯୫୯ ଜାନୁୟାରୀ ୬ରେ ଜନ୍ମିତ କପିଲଙ୍କ କ୍ୟାରିଅର୍ ସଫଳତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏକ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଗରିବ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବା କପିଲ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳିବା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ ଦ୍ୱାରା ଉଠିଥିଲେ | ଜୀବନର ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ଦୁଃଖ ତାଙ୍କୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ବବାନ କରିଥିଲା ବୋଲି ଅନେକ ସାକ୍ଷାତକାରରେ ସେ କହିଛନ୍ତି | କପିଲ୍ ଦେବ୍ ଙ୍କ ନାମ ଥିଲା କପିଲ୍ ରାମଲାଲ ନିଖଞ୍ଜ। ତାଙ୍କ ବାପା ରାମଲାଲ ନିଖଞ୍ଜ ଓ ମା ରାଜ କୁମାରିଙ୍କ ସହ ସେ ଚଣ୍ତିଗଡରେ ରହୁଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ବାପା ଜଣେ କଂଟ୍ରାକଟର ଥିଲେ । କପିଲ୍ ଜଣେ D.A.V. ସ୍କୁଲର ଛାତ୍ର ଥିଲେ । ୧୯୭୧ରେ ସେ ଦେଶ ପ୍ରେମ୍ ଆଜାଦରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।୧୯୭୮ ରେ, ସେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପରେ ସେ ୧୯୮୩ରେ କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପରେ ଭାରତର ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କରିଥିଲେ। ସମସ୍ତ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଦଳ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା ।
ସେ ୧୩୧ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ୪୩୪ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିବାବେଳେ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ (ODI) କ୍ରିକେଟରେ ସେ ୨୨୫ ଗେମରେ ୨୫୩ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିଲେ। ସେ ଭାରତ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଲରାଉଣ୍ଡରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଅଟନ୍ତି | ସେ ୧୩୧ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ୫,୨୪୮ ରନ୍ (ଆଠ ଶତକ ସହିତ) ଏବଂ ୨୨୫ଟି ODI ମ୍ୟାଚରେ (ଗୋଟିଏ ଶତକ ସହିତ) ୩,୭୮୩ ରନ୍ ସ୍କୋର କରିଥିଲେ | ସେ ହେଉଛନ୍ତି ବିଶ୍ୱର ଏକମାତ୍ର ଖେଳାଳି ଯିଏକି ୪,୦୦୦ ଟେଷ୍ଟ ରନ୍ ଏବଂ ୪୦୦ ଟେଷ୍ଟ ୱିକେଟ୍ ଅଲ୍ରାଉଣ୍ଡରଙ୍କ ଦ୍ୱିଶତକ ହାସଲ କରିଛନ୍ତି। ୧୦୦ ୱିକେଟ୍ (୨୧ ରେ), ୨୦୦ ୱିକେଟ୍ (୨୪ ରେ) ଏବଂ ୩୦୦ ୱିକେଟ୍ (୨୭ ରେ) ନେବାରେ ସେ ସର୍ବକନିଷ୍ଠ କ୍ରିକେଟର ଥିଲେ। ସେ ଜଣେ ଖେଳାଳି, ନେତା ଭାବରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ହୋଇ କପିଲ ଭାରତରେ କ୍ରିକେଟର ଭବିଷ୍ୟତ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।ପ୍ରକୃତରେ, ବିଶ୍ୱକପ ବିଜୟ ଭାରତୀୟ କ୍ରୀଡା ଏବଂ ଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲା |ସ୍ୱାଧୀନତାର ଚାରି ଦଶନ୍ଧି ପରେ ଭାରତ କପିଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ନୂଆ କଳ୍ପନା ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ କରିଥିଲେ। ଏହା କେବଳ ବିଶ୍ୱକପ ଜିତିନଥିଲା ବରଂ ଏକ ନୂତନ ପିଢ଼ିର ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ଏହାର ଆକାଂକ୍ଷା ଏବଂ ଆତ୍ମ ସମ୍ମାନକୁ ଚଳାଇ ସଶକ୍ତ କରିଥିଲା | ୪୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟର ନାଟକୀୟ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା | କପିଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ମଞ୍ଜି ବୁଣାଯାଇଥିଲା|
ଦେବ ୧୯୯୪ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୯ ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ଦଳର ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ ରହିଥିଲେ। ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ସେ ଏକ ମ୍ୟାଚ୍ ଫିକ୍ସିଂ ବିବାଦରେ ଜଡିତ ହୋଇଥିଲେ ଯାହା ତାଙ୍କ କୋଚିଂ ଜୀବନକୁ ବିଦାୟ ଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବ୍ୟୁରୋ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରେ ସମସ୍ତ ଅଭିଯୋଗରୁ ସେ ନିର୍ଦୋଶରେ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ସେ ୨୦୦୬ ରୁ ୨୦୦୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଏକାଡେମୀର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ଥିଲେ ଓ ସେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ ଅପଷ୍ଟାର୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କ୍ରିକେଟ୍ ଲିଗ୍ (ଆଇସିଏଲ୍) ରେ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ୨୦୧୨ ରେ ଆଇସିଏଲ ଛାଡି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟର ଜାତୀୟ ଶାସକ ସଂସ୍ଥା କ୍ରିକେଟ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (ବିସିସିଆଇ) ଫେରିଥିଲେ।
କପିଳ ଦେବ ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନାଗରିକ ସମ୍ମାନ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ (1982) ଏବଂ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ (1991) ପାଇଛନ୍ତି | ୨୦୦୨ ରେ ସେ ଭାରତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀ କ୍ରିକେଟର ଭାବରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ୨୦୧୦ରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ପରିଷଦର ହଲ୍ ଅଫ୍ ଫେମ ରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।
ଅଧିକ ପଢନ୍ତୁ : ମାଣିକପୁରରେ ବିକଶିତ ଭାରତ ରଥ