ପୁଣେ: ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ଲେଖକ ଗଜାନନ ଭାସ୍କର ମେହେନ୍ଦେଲଙ୍କର ବୁଧବାର ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ପୁଣେରେ ହୃଦଘାତରେ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି। ସେ ୭୭ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମରାଠା ସମ୍ରାଟ ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲେ। ମେହେନ୍ଦେଲ ପାଞ୍ଚ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଐତିହାସିକ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମରାଠା ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା। ତାଙ୍କର ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ୧୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ। 

ମେହେନ୍ଦେଲ ଅବିବାହିତ ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଐତିହାସିକ ଦଲିଲ ଅଧ୍ୟୟନ, ପ୍ରମାଣ-ଆଧାରିତ ଗବେଷଣା ଏବଂ ବକ୍ତୃତା ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ। ସେ ମରାଠା ନୌସେନା, ଶିବାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଯୁଦ୍ଧ ଅଭିଯାନ ଏବଂ ସେ ସମୟର ପ୍ରଶାସନ ଉପରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ।

ମେହେନ୍ଦେଲ ପାରସିକ, ଇଂରାଜୀ, ଫରାସୀ ଏବଂ ଜର୍ମାନ ସମେତ ଅନେକ ଭାଷାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲେ। ସେ ‘ଶିବଚରିତ୍ର’ (ମରାଠା), ‘ଶିବାଜୀ: ତାଙ୍କର ଜୀବନ ଏବଂ ସମୟ,’ ‘ଟିପୁ ଆଜ୍ ହି ରିଆଲି ୱାଜ୍,’ ଏବଂ ‘ଦି ମରାଠା ନୌସେନା’ ଭଳି ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଥିଲେ। ସେ ଭାରତ ଇତିହାସ ସଂଶୋଧକ ମଣ୍ଡଳ ଏବଂ ଭଣ୍ଡାରକର ପ୍ରାଚ୍ୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଭଳି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସହିତ ଜଡିତ ଥିଲେ।

୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ମେହେନ୍ଦେଲ ପୁନେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଅଧ୍ୟୟନରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଜୀବନ ଏବଂ ସାମରିକ ଅଭିଯାନ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ ଥିଲା, ଚିଠି, ଶିଳାଲେଖ ଏବଂ ସମସାମୟିକ ଦଲିଲ ଭଳି ପ୍ରାଥମିକ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥିଲା।

ମେହେନ୍ଦେଲ ଶିବାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଉପରେ ଅନେକ ବକ୍ତୃତା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଜୀବନର କମ୍ ଜଣାଶୁଣା ଦିଗଗୁଡ଼ିକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରମାଣ-ଆଧାରିତ କାହାଣୀ ଏବଂ ଐତିହାସିକ ତଥ୍ୟର ଗଭୀର ତଦନ୍ତ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥିଲା। ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ, ସେ ଇସଲାମ ଏବଂ ଔରଙ୍ଗଜେବ ଉପରେ ଗବେଷଣା ଏବଂ ଲେଖା ଜାରି ରଖିଛନ୍ତି।

ମେହେନ୍ଦେଲଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟିକ ଜଗତରେ ଶୋକର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ତାଙ୍କର ସମସାମୟିକ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଅବଦାନକୁ ଅନନ୍ୟ ଭାବରେ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ। ମରାଠା ଇତିହାସ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣାକୁ ଏବେ ବି ପ୍ରାମାଣିକ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ।

ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ମରାଠା ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଶିବାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଉପରେ ଏକ ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ମେହେନ୍ଦେଲଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତି ଐତିହାସିକ ଗବେଷଣାରେ ଏକ ଗଭୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟି କରିବ।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: ଅର୍ଚ୍ଚନା ନାଗଙ୍କ ଓକିଲାତି ଲାଇସେନ୍ସ ନିଲମ୍ବିତ